Nisargadatta Maharaj

Sri 'Nisargadatta Maharaj', (overleden 1981) was een spirituele leraar. Hij werd geboren rond 1897 en groeide op als boerenzoon in de Indiase staat Maharastra. Door armoede gedwongen verhuisde hij naar Bombay, waar hij een winkeltje begon en bidi's -Indiase sigaretjes-, ging produceren en verkopen. Hij was een leerling van Sri Siddharameshwar Maharaj, een goeroe van de Navanath Sampradaya, een non-dualistische religieuze stroming. Zijn leraar overleed op lage leeftijd. Hij gaf Nisargadatta als enige instructie mee aan hem te blijven denken en zich te concentreren op de mantra "I am That". Toen hij in de dertig was liet Nisargadatta huis en haard achter en vertrok als wereldverzaker naar de Himalaya. Niemand verwachtte hem ooit nog terug te zien, maar na drie jaar keerde hij terug naar zijn gezin. Hij had de staat van directe realisatie bereikt en was tot het inzicht gekomen dat een werelds bestaan geen beletsel hoeft te zijn voor een spiritueel leven.

Hij werd erkend als goeroe van de Navanath Sampradaya en bouwde op het dak van zijn huis een ruimte waar hij gasten ontving en uitleg verschafte over zijn inzichten. Toen hij wat ouder werd nam zijn zoon de bidiwinkel over, zodat hij alle tijd vrij had. Nisargadatta's onderricht concentreerde zich op de kern van het bewustzijn, het zuivere 'gewaarzijn'. Door iedere vorm van identificatie met de wereld, het lichaam, de persoonlijkheid en het denken consistent af te wijzen, en volledige vereenzelviging met dit gewaarzijn na te streven, zou directe realisatie van een universeel en onpersoonlijk 'Zelf' bereikt kunnen worden. Deze benadering wordt 'Advaita Vedanta' genoemd, ofwel 'non-dualisme'. Nisargadatta had weinig op met Goden, rituelen en verhalen over reïncarnatie. Ook waarschuwde hij regelmatig voor dubieuze goeroes. Door middel van toewijding, meditatie en vooral helder analytisch denken zou de mens de angsten en verlangens kunnen overwinnen die hem beletten zijn ware Zelf te leren kennen. Deze op het verwerven van inzicht en wijsheid gerichte methode wordt 'Gjana-yoga' genoemd.

Vanaf de jaren '60 kreeg Nisargadatta steeds meer westerse spiritueel geïnteresseerden op bezoek. In 1982 verscheen zijn belangrijkste boek, 'I am That', dat op basis van het dagelijks onderricht werd samengesteld door Maurice Frydman. Een Nederlandse leerling was de muzikant Alexander Smit, die zich vanaf 1985 onder de naam Sri Parabrahmadatta Maharaj als spiritueel leraar zou ontpoppen, eerst in Utrecht, toen in Baarn en later in zijn woonplaats Amsterdam. Smit stierf op 20 juni 1998 onverwacht aan een hartaanval. Bekendheid verwierf ook Wolter Keers, een discipel van Krishna Menon ofwel Atmananda. Hij vertaalde onder meer 'I am That' in het Nederlands.

Nisargadatta, die heel zijn leven lang stevig had gerookt, overleed in 1981 aan keelkanker. Ook toen hij al ernstig ziek was, bleef hij vrijwel dagelijks onderricht geven. Zijn belangrijkste leerling en opvolger als goeroe binnen de Navanath sampradaya was Ramesh Balshekar, (29-05-1917 - 27-09-2009), een voormalige bankdirecteur die na zijn pensioen bij Nisargadatta in de leer ging en lange tijd optrad als zijn vertaler. Hij overleed op 29 september 2009.