zondag 24 juni 2012

Stilte als medicijn


Vijf Britten verruilden hun drukke bestaan even voor het kloosterleven. De BBC filmde hun confrontatie met de verplichte stilte. De populaire serie is vanaf vandaag op de Nederlandse tv te zien.
  • © RKK.
    Christopher Jamison.
Wie een paar dagen absoluut stil is, kan opmerkelijk gedrag gaan vertonen. Het overkwam de succesvolle Britse ondernemer Jon Treanor. Uiterlijk een onbewogen man met een druk leven waarin luxe auto's en dure pakken domineerden. Dat veranderde toen hij een paar dagen in een klooster terechtkwam. Daar moest hij verplicht stil zijn. Het waren dagen waarin hij tranen met tuiten huilde. Er kwamen jeugdherinneringen boven die hij voorgoed dacht te hebben weggestopt.

Zakenman Treanor is te zien in de BBC-serie 'The Big Silence'. Daarin onderwerpt Christopher Jamison, abt van een benedictijnenklooster in Engeland, Treanor en vier andere doorsnee Britten acht dagen lang aan een stiltemeditatie. Het uiteindelijke doel: stilte een plek geven in hun drukke levens. In Groot-Brittannië werd de serie onverwacht een hit. De komende weken zendt de RKK de serie uit op drie zondagavonden. Volgens de omroep is het een 'spiritueel alternatief' voor het EK voetbal.

Altijd maar druk zijn, altijd maar lawaai - het is een van de grootste collectieve psychologische problemen van deze tijd, zegt Jamison, die gezien wordt als de spirituele leider van de benedictijnen in zijn land. "Veel mensen zouden graag tot zich zichzelf willen komen, maar het lukt ze niet. Het is iets dat inmiddels diep verankerd zit in onze cultuur.

Voortdurend bezig zijn, activiteiten doen met betrekking tot zelfontplooiing - het is volkomen vanzelfsprekend geworden. Altijd maar druk zijn is in onze tijd hét bewijs dat je er bent en meetelt. Daarop zijn we trots: 'kijk, dit doe ik allemaal'. Tegelijkertijd zorgt het voor onvrede. Wat veel mensen niet beseffen, is dat het een keuze is om altijd maar door te hollen. Het is niet iets wat je overkomt zonder dat je er invloed op hebt."

Het medicijn dat Jamison biedt, is stilte. De benedictijner kloosterorde bewaart een traditie in het christendom waarin stiltemeditatie een grote rol speelt. "Stilte is de manier bij uitstek om jezelf goed te leren kennen", zegt de abt. Jamison noemt stilte 'de toegangspoort tot de ziel'. "Door je te richten op je binnenste ga je als het ware het gesprek aan met jezelf. Als je met een ander spreekt, is stilte ook belangrijk. De één luistert, terwijl de ander spreekt. Zo werkt het ook als je wilt luisteren naar jezelf. Dan moet je stil zijn. Wie stil is, praat met zichzelf. Op die manier krijg je toegang tot het diepste deel van jezelf. Dat is de ziel. Ons leven zou er baat bij hebben als we daar wat vaker bij stil zouden staan."

Voor abt Jamison en zijn orde is stilte vanzelfsprekend. Zo mediteren de broeders elke ochtend en avond een half uur in stilte. Tijdens de maaltijden en 's avonds na negenen dienen de monniken eveneens hun mond te houden. Volgens de benedictijnen handelen mensen vanuit een innerlijke, geestelijke wereld. Daar bevindt zich wat in de christelijke traditie de ziel wordt genoemd. Deze ziel moet onderhouden worden, menen de broeders, anders raken mensen vervreemd van zichzelf.

Meditatie
"Dat kan alleen door regelmatig de blik naar binnen te keren", licht Jamison toe. "Vergelijk onze manier van mediteren met cognitieve gedragstherapie. Daar maakt de therapeut zijn cliënt bewust van de manier waarop deze denkt en hoe dat te veranderen. Wie mediteert, wordt ook geconfronteerd met zijn gedachten."

Volgens Jamison heeft de christelijke meditatie zoals kloosterlingen die beoefenen niet veel te maken met de zelfhulpboeken over geluk die je op de afdeling esoterie van de boekhandel ziet staan. "Die boeken gaan ervan uit dat geluk iets heel eenvoudigs is dat je met wat goede raad wel bereikt in een paar stappen." Wie zichzelf op gezette tijden stilzet, wordt geconfronteerd met zichzelf. Dat is niet altijd een pretje. In de televisieserie van Jamison kan de kijker dat zien. De deelnemers grijpen er regelmatig naar de tissues. Bij de cynische zakenman Jon Treanor speelt zijn ongelukkige kindertijd op, bij een drukke copywriter onverwerkte rouw om een overleden vader.

De overgang naar geestelijke
Ook bij Jamison verliep de overgang niet zonder moeite. Voordat hij op zijn 21ste geestelijke werd, leidde hij een gewoon studentenleven in Oxford. De overgang was niet alleen geestelijk, maar ook fysiek een opgave voor de ex-student. "Denk alleen al aan de gebeden. Echt elke ochtend moest je weer vroeg je bed uit. Het voelde als een berg die moest worden bedwongen." Gaandeweg veranderde er iets. "Er was niets wat me af kon leiden van mijn binnenwereld. Om bij de beeldspraak van de berg te blijven: Ik klom langzaam op, uiteindelijk kreeg ik een uitzicht te zien. Dat was niet niks. Het was een geheel nieuw zicht op het leven."

De geestelijke werd zich naar eigen zeggen niet alleen beter bewust van zijn innerlijk, maar ook van de wereld om hem heen. "Het is een wereld waarin je niet wegloopt voor jezelf. Waarin je niet bang bent voor wie je van binnen bent. Ik merkte dat ik meer gespitst werd op wat er om mij heen gebeurde. Dat ik me meer bewust werd van anderen, dat ik van hen afhankelijk ben en zij van mij. Dat was een verschuiving in mijn waarneming van de werkelijkheid."

Iets soortgelijks gebeurde ook bij de deelnemers van 'The Big Silence'. Zakenman Jon Treanor besloot na zijn deelname aan de tv-serie het roer om te gooien. Hij is minder gaan werken en doet nu een opleiding tot psychotherapeut. Sinds de opnames mediteert hij elke avond. Dan merkt hij, zegt Treanor in de laatste uitzending, dat zijn leven onderdeel is van de kosmos.

'The Big Silence': vandaag en zondag 1 en 8 juli om 23.30 uur bij de RKK op Nederland 2.




zondag 17 juni 2012

Jnana Yoga, De yoga van het woordeloos weten...

"Jnana Yoga is de yoga van het woordeloos weten, voorbij concepten, voorbij de dualiteit van woorden. De meest essentiële yoga-filosofie van de Advaita Vedanta wordt een realiteit in meditatie en het dagelijkse leven.

In een eerste fase wordt het onderscheid tussen realiteit en illusie uitgediept via een aantal indringende vragen. Deze contemplatie leidt tot het woordeloos waarnemen in meditatie van de realiteit van het probleemloze, verlangenloze kernbewustzijn, het Zelf, het middelpunt van de lagen van bewustzijn.

Jnana Yoga richt zich op de waarheid die niet verandert. Die waarheid is infeite eenvoudig om te begrijpen, maar moeilijk om te aanvaarden. En daarom maken we het graag ingewikkeld. De waarheid is dat we allen één zijn, letterlijk. Alle andere waarheden zijn daaraan slechts ondergeschikt, tijdelijk.

De waarheid is niet in woorden uit te drukken. Maar het is zeker goed om erover na te denken, zodat we onze foute concepten door wat juistere concepten kunnen vervangen. Eens je concepten breed en duidelijk genoeg zijn om de waarheid een beetje te omvatten wordt het mogelijk om voorbij de concepten te gaan.

Jnana yoga leidt automatisch van contemplatie tot meditatie. Via diverse technieken leren we om vrij te zijn van gedachten. Dat vraagt tijd. Zonder gedachten betekent ook zonder verlangen zijn. Als dat lukt, al is het maar even, dan ervaren we echt wie we zijn, los van al onze rollen, namen, hechtingen...

Dan wordt het eenvoudiger het leven te zien als een leuke TV-serie, waarvan we getuige zijn. Dan wordt alles leuk, zelfs de drama's..."


Jnana yoga (spreek uit njana joga) is een van de hoofdtakken van yoga en staat beschreven in de Veda's, enkele klassieke geschriften in het hindoeïsme. Jnana kan het best worden vertaald als: "de weg naar het directe inzicht". Deze weg is voornamelijk filosofisch van aard (vergelijk het met Jnana verwante woord Gnosis), maar wel met een wat ander doel dan we in het westen meestal onder filosofie verstaan.

Jnana yoga zoekt op religieus-filosofische wijze naar een mystieke bevrijding uit de werelden van genot en lijden, succes en falen, geboorte en overlijden. Jnana yoga is hierbij zuiver religieus-filosofisch, en niet gelovig-ritueel van aard.
Inhoud [verbergen]

Jnana yoga leert dat er vier middelen zijn om tot bevrijding te komen:
  • Viveka - Onderscheidend vermogen: Het is mogelijk het verschil te onderkennen tussen dat wat echt en eeuwig is (Brahman) en dat wat onecht en tijdelijk is (al het andere)
  • Vairagya - Bevrijding van passie: Door inzicht in de aard van het tijdelijke wordt men langzaam in staat om elke gerichte passie "los te laten".
  • Shad-sampat - De zes deugden: Rust (beheersen van de geest), Dama (beheersen van de zintuigen), Uparati (het loslaten van activiteiten die op persoonlijke verlangens berusten), Titiksha (volharding), Shraddha (geloof), Samadhana (perfecte concentratie).
  • Mumukshutva - Intens verlangen naar bevrijding van tijdelijke beperkingen.

Het doel van Jnana Yoga is het verkrijgen van kennis of beter gezegd inzicht. Met kennis wordt hier niet bedoeld boekenkennis, maar kennis van ons eigen bewustzijn, iets dat ongrijpbaar en onverwoordbaar is. Deze kennis wordt verkregen door het denken te observeren, reflectie en meditatie. Ken u zelve is de sleutel. Er kan een radicale ommekeer van perceptie plaatsvinden. Zoals:
  • Zuiver bewustzijn is aan het goddelijke gelijk
  • In wezen is het louter gelukzaligheid
  • In waarheid bestaat er niets anders dan dat

Dit realiseren van de aard van ons diepste wezen noemt men zelfverwerkelijking, ontwaken of verlichting. Bijna altijd zou dit in eerste instantie een korte flits zijn die al snel weer wegebt. Daar zou men dan wel een grote spirituele zekerheid aan overhouden, en een zeer levendige motivatie om met deze vorm van yoga door te gaan.

Volgens deze filosofie is de wereld, inclusief een eventuele scheppergod, inclusief andere goden, engelen of demonen, inclusief hemelen en hellen, allemaal Maya. Maya is een geheimzinnige, onverklaarbare kracht die het bewustzijn kan betoveren zodat het vergeet wat het in werkelijkheid is. Het is door Maya dat we dwalen door duizenden incarnaties in vele verschillende werelden.
Jnana yoga beoogt deze zwerftocht te beëindigen en het bewustzijn weer geheel en al in zichzelf te laten rusten, zodat het de oorspronkelijke aard hervindt op zo'n manier dat het zich nooit meer zal laten betoveren, en alle oude illusies of intenties geheel en al achter zich kan laten.

Voor zover we dan nog als mens in een wereld leven wordt dit verblijf intentieloos, waardoor we steeds precies zo handelen als binnen een situatie het beste is. Ons handelen wordt als de ademhaling en wordt niet langer door persoonlijke, vertekenende bedoelingen gekleurd.

In India beoefenen niet veel mensen deze methode tot Zelf-realisatie. Men heeft binnen de spirituele kant van de Indische samenleving wel veel respect voor de mystici die uit deze yogarichting zijn voortgekomen, maar meestal vindt men deze manier van denken toch te afwijzend naar de wereld toe of te ver weg voor wat men binnen de eigen religiositeit kan bereiken.

Een belangrijk boek over dit onderwerp is de oude Indische tekst "Ashtavakra Samhita", die ook wel "Ashtavakra gita" genoemd wordt, een klassieke Indiase tekst uit waarschijnlijk de 2e eeuw voor Christus. De Ashtavakra Samhita bestaat uit een dialoog tussen de wijze Ashtavakra en zijn leerling, koning Janaka. In twintig hoofdstukken met korte teksten, meestal van maar drie of vier regels (sloka's), wordt de essentie van de advaita filosofie weergegeven.

Belangrijke voorvechters van deze manier van denken in Nederland waren Alexander Smit en Wolter Keers. Laatstgenoemde refereerde daarbij bij voorkeur aan zijn Indiase voorbeelden Ramana Maharshi, Sri Nisargadatta Maharaj en Krishna Menon.




zondag 10 juni 2012

Ik ben het leven zelf

De paradox van niets als alles

Bijna iedereen is in het leven op zoek naar permanente veiligheid en bevrediging. Wat we hebben, willen we vasthouden en wat we niet hebben, willen we verwerven. 'Eens, dan zal ik alles hebben wat ik zoek en dan zal mijn leven compleet zijn', is een veel voorkomende gedachte, die ook geldt voor onze spirituele zoektocht.

Dit boek helpt je uit die droom.
Er valt niets te zoeken en ook niets te vinden. Het wordt ook nooit beter dan nu, want wat er nu is, is alles wat er is.
Het leven voltrekt zich nu, op dit moment, en er valt niets te weten of te zoeken. Durf je over te geven aan totale onzekerheid en niet-weten, en herken eenvoudig wat is. Dit is leven. Dit is wat ik ben. Ik ben wat jij bent. Ik ben het leven zelf.

Wie ben ik? Bestaat er wel een ik, of iemand? Wat is de dood van 'die iemand'? In meer dan vijftig korte hoofdstukjes probeert de Engelse schrijfster antwoorden te geven over wie we eigenlijk ten diepste zijn. Het boek beschrijft haar 'innerlijke reis'.

Via verschillende liefdes in Israel, Japan, Thailand en India raakt zij uiteindelijk in de ban van Osho in Poona. Daar krijgt zij haar tweede naam: Unmani. Zij komt in aanraking met de term 'ontwaken', zij ervaart dit zelf als een 'niet weten', maar vraagt zich vervolgens af, hoe met het 'doen alsof' om te gaan in het dagelijkse leven. Zij vertrekt naar de Himalaya, Australie en Nieuw-Zeeland en keert later weer terug in Londen om deze vragen te onderzoeken.

In dialogen worden haar misvattingen en verwarringen over de aard van het leven en 'de bevrijding' daarvan beschreven, waarbij zij uiteindelijk beseft dat de oplossing eigenlijk altijd al binnen haar bereik ligt.

Bevat veel witruimtes en witte pagina's aan het begin en einde van elk hoofdstukje. Geschikt voor een brede groep lezers die op zoek zijn naar zichzelf en hun doel in het leven.



zondag 3 juni 2012

Zelfonderzoek

Volgens De Traditie Van De Advaita Vedanta

"Ik geef sinds dertien jaar lezingen over zelfonderzoek in de traditie van de Advaita Vedanta. Mijn leraar was Alexander Smit, zijn leraar was Shri Nisargadatta Maharaj. Dan weet de gevorderde spirituele zoeker uit welke traditie ik kom. Veel mensen zijn op zoek naar zichzelf. Dat zoeken komt voort uit het idee dat er iets ontbreekt aan je leven. Ook ik was ooit op zoek en mijn eerste kennismaking met Advaita was een boek van Wolter Keers, de nestor van Advaita in Nederland. Ik werd meteen getroffen door de helderheid waarmee hij over zelfonderzoek schreef.

Mijn vooroordelen over spiritualiteit (zweverig, stemmingmakerij) werden meteen van tafel geveegd. Wat me opviel bij Advaita, was dat nergens een beroep werd gedaan op mijn goedgelovigheid. Ik werd uitgenodigd om voor mezelf te kijken. Mijn leraar Alexander zei altijd: 'Het is zelfonderzoek, geen anderen-onderzoek.'

Mijn eerste contact met Alexander was een telefoongesprek ('Je bent toch hopelijk niet op zoek naar ufo's of kabouters?') en na drie maanden bijeenkomsten (satsangs) bij hem gevolgd te hebben was het klaar. Zes jaar later begon ik zelf online teksten te publiceren en zo is het balletje gaan rollen.

'Wanneer schrijf jij nou eens een boek?' Die vraag hoor ik al een paar jaar. Mijn vaste antwoord was: 'Dat komt nog wel eens, als de tijd rijp is.' En dat is nu..."

Jan Koehoorn